Munduko Ekonomia Foroak (WEF, ingelesezko siglak) duela gutxi argitaratu du Quantum for Society: Meeting the Ambition of the SDGs txostena, zeinetan azpimarratu egiten duen teknologia kuantikoek Nazio Batuen Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) betetzea bizkortzeko duten ahalmen handia. Kritiko ikusten den 2030. urteari begira, kuantika erronka globalei (hala nola klima-aldaketari, baliabideen gabeziari eta desberdinkeria sozialari), aurre egiteko funtsezko tresna gisa agertzen da, funtsezko sektoreetan irtenbide disruptiboak emango baititu, hala nola energian, osasunean eta jasangarritasunean. Gai hori 2024 Innobasque Prospektiba Txostenean aurreratu genuen.
WEFren txostenaren arabera, konputazio kuantikoak, sentsorizazio kuantikoak eta komunikazio kuantikoak ohiko sistemek konpondu ezin dituzten arazoei hel diezaiekete. Teknologia horiei esker, simulazio molekularrak aurrekaririk gabeko eskala batean egin daitezke, eta horrek ahalbidetu egiten du efizienteagoak diren baterietarako eta karbono atxikitzeko katalizatzaileetarako material berriak diseinatzea. Adibidez, ordenagailu kuantikoek prozesu kimiko konplexuak simulatzeko duten ahalmenak energia garbietarako trantsizioa goitik behera alda dezake, eta, hala, zuzenean lagundu 7. GJHari (Energia eskuragarria eta ez-kutsatzailea) eta 13. GJHari (Klimaren aldeko ekintza).
Teknologia kuantikoek, halaber, eragin handia izan dezakete hondamendi naturalen kudeaketan eta osasun publiko sistemen hobekuntzan. Sentsorizazio kuantikoak aldaketa hautemanezinak detekta ditzake ingurumenean, eta horri esker, lurrikarak, hurakanak eta antzeko fenomenoak zehaztasun handiagoz aurreikus litezke eta haien eragina arintzen lagundu. Osasunaren arloan, konputazio kuantikoak sendagai berrien eta terapia pertsonalizatuen garapena bizkortu lezake, zuzenean 3. GJHari (Osasuna eta ongizatea) helduz.
Hala ere, txostenak ohartarazpen argi bat egiten du: inbertsio kuantikoen gorakada epe laburrera itzulkin ekonomikoak dituzten aplikazio industrialetara dago bideratuta. Zenbait sektoretarako positiboa den joera horrek, aldiz, albo batera utzi ditzake gizarte- eta ingurumen-eragina oinarri duten proiektuak. Txostenak ohartarazten du ezen, uraren kudeaketa, elikagaien segurtasuna, osasun publikoa eta antzeko arloetan ikerketa kuantikoa sustatzeko neurri koordinatuak hartzen ez badira, teknologia berri horiek gizarte osoaren onerako erabiltzeko funtsezko aukera galduko dela.
Azpimarratzen da, arrisku hori ekiditeko, ezinbestekoa dela “gizartearentzako kuantika” sustatzen duen ekosistema global bat ezartzea. Horrek berekin dakar gobernuen, erakunde akademikoen eta enpresa pribatuen arteko lankidetza, ekonomia sustatzeaz gain, gizartearen ongizateari lagunduko dioten aplikazio kuantikoak garatzeko. Funtsezkoa da inbertsio publikoek zenbait sektore kritikotan (hala nola klima aldaketaren kudeaketa, pobreziaren murrizketa eta osasun-sistemen hobekuntza) onura hautemangarriak sor ditzaketen proiektu kuantikoak babestea.
Hori dela eta, nazioarteko lankidetza-sareak sortzeko deia egiten da, teknologia kuantikoek muga nazionalak gaindi ditzaten eta mundu osoan GJHak lortzen lagun dezaten. Zehazki, baliabide eta ezagutza teknikoak mugiarazteko elkarketa publiko-pribatuek duten garrantzia nabarmentzen da, horrela bermatu egingo baita aplikazio kuantikoak eskualdeko zenbait testuingurutan modu eraginkorrean eskalatu eta aplikatuko direla.
Teknologia kuantikoak, arazo konplexuak ebazteko duten ahalmena dela eta, funtsezko aukera dira GJHak bizkortzeko.
Egungo beste joera teknologiko handi bat (AA sortzailea) ez ezik, jasangarritasuna ere oso garrantzitsua da kuantikaren garapenean. Nahiz eta espero den konputazio kuantikoak informazioa prozesatzeko dugun modua irauliko duela, erronkak ere planteatzen ditu energia-kontsumoaren eta baliabideen kudeaketaren arloan. Txostenak proposatzen du teknologiaren ikerketak eta garapenak kalkulu-ahalmenari dagokionez “abantaila kuantikoa” lortzeaz gain, “abantaila energetiko kuantiko” lortzeko lan egin behar dutela, energia-efizientzia eta ingurumenarekiko errespetua bermatzeko (6. GJH (Ur garbia eta saneamendua) eta 7. GJH (Energia eskuragarria eta ez-kutsatzailea).
Testuinguru horretan, Euskadik teknologia kuantikoak berrikuntzaren ekosistemarako funtsezko aukera estrategiko gisa identifikatu ditu. Euskadi garapen kuantikoaren alde egiten ari da, eraldaketa teknologikorako motor gisa, eta ekonomiarako zein jasangarritasunerako duen garrantzia aitortzen du. Gipuzkoa eta Bizkaia hainbat ekimen sustatzen ari dira Euskadi eremu berri horretan erreferente gisa kokatzeko eta datozen hamarkadetan erabakigarria izango den eremu batean eskualdearen lehiakortasuna sendotzen laguntzeko.
Euskadi garapen kuantikoaren aldeko apustu sendoa egiten ari da teknologia hori bere berrikuntza-estrategian txertatu, Europan lider izan eta etorkizun jasangarriagoari laguntzeko.
